pleidooi

Mijn stelling is dat als we de wereld anders inrichten er minder mensen beperkt zijn. Als we namelijk als maatschappij beter opletten welke obstakels we opwerpen zijn er minder beperkingen te compenseren. Dan hebben we dus ook minder 'Wmo' nodig.

Omdat het nog niet zover is, hebben we er vooralsnog vooral zorg voor te dragen dat we de kwaliteit van de maatschappelijke ondersteuning bewaken en waar nodig verbeteren door in ieder geval de bereikbaarheid en uitvoerbaarheid te borgen. Een mooie boost hierin is gegeven met het abonnementstarief dat sinds 1 januari 2019 geldt voor voorzieningen die worden verstrekt vanuit de Wmo*.

De gemeenten waren er niet enthousiast over, maar minister Hugo de Jonge heeft het toch doorgezet. Zijn uitgangspunt is dat het niet erg is als meer mensen een Wmo-aanvraag indienen nu er een vaste eigen bijdrage is ingevoerd. "Eén van de redenen om over te gaan tot dat abonnementstarief is nou juist dat de huidige eigenbijdragesystematiek voor bijvoorbeeld lage middeninkomens ook een reden is om er dan maar van af te zien. Dat er wat meer mensen gebruik van maken vind ik niet zo erg.” zei hij in een debat over de wijziging.

Die meer mensen lijken er inderdaad te zijn. Zo sprak ik iemand die eerder (niet voor niets) een tijdje hulp bij het huishouden had ontvangen vanuit de Wmo, maar dit vanwege haar hoge eigen bijdrage heeft stopgezet. Met ingang van het abonnementstarief heeft zij opnieuw een aanvraag gedaan en nu wordt het zware werk weer overgenomen. En laatst kwam ik bij iemand op huisbezoek, die al een indicatie voor een aanpassing aan de woning had gekregen, maar de uitvoering had stopgezet vanwege die eigen bijdrage. Na de invoering van het abonnementstarief heeft ze de indicatie gereactiveerd.

Persoonlijk geloof ik niet dat nu opeens zomaar allerlei mensen een aanvraag gaan doen. Ik volg Hugo de Jonge in de aanname dat juist die groep met lage middeninkomens zich laat horen en dat dat goed is. Zorg is geen markt. Als je behandeling nodig hebt moet die behandeling er zijn. Ook de Wmo moet geen markt zijn. Als je niet (meer) in staat bent om mee te doen, dan moet er iets vervangends binnen jouw bereik liggen. Het kan toch niet zo zijn dat het afhankelijk is van het inkomen van de ouders of een kind wel of geen aangepaste fiets heeft om mee naar school te gaan en een rondje door de wijk te chillen met vriendjes of vriendinnetjes? Althans, wij hebben als maatschappij bedacht dat in de basis iedereen gelijke kansen moet hebben. Ongeacht afkomst, sociale status of inkomen. Toch?

Waar de angst van gemeenten zat (en terecht), is dat er een gapend gat in de Wmo begroting ontstaat. Onder ons gezegd heb ik me vanaf het begin afgevraagd hoe men dit dacht te gaan bekostigen. Waar binnen een gemeente de mensen met de hogere inkomens ook een hogere eigen bijdrage betaalden, betaalt nu immers iedereen hetzelfde bedrag en dat zelfde bedrag is in sommige gevallen fors lager dan wat die hogere inkomens eerst in de pot deden. Los nog even van de toename van aanvragen en de daarbij komende (meer)kosten. Toch is het geen één-tweetje om dan maar meer geld naar gemeenten te schuiven of om dat abonnementstarief weer op te heffen. Het is zaak om goed te kijken naar hoe we onze maatschappij hebben ingericht en wat hiervan de consequenties zijn voor de uitvoering van wet- en regelgeving. Als we alleen maar meer geld overhevelen lossen we het probleem op lange termijn mogelijk niet op.

Denk bijvoorbeeld aan de consequenties van toename van particuliere en tijdelijke verhuur van woningen aan vakantiegangers en expats. Een cliënt in Amsterdam deed een aanvraag voor een scootmobiel omdat zij eerder nog wel met haar rollator naar de supermarkt op de hoek kon lopen, maar nu, zoals ze zelf zei, wordt ingesloten door ‘trendy cafeetjes en baristabars en dure restaurants waar ze geen normaal bord eten hebben "en denk maar niet dat ik hier in de buurt een halfje bruin kan krijgen of naar de kapper kan", sprak zij. Deze cliënt woonde in het centrum van de stad in een verder prima geschikte woning in steeds minder op bewoning gerichte omgeving.

Ook buiten het centrum van de stad ondervinden mensen hinder van deze oprukkende commercie. Omdat ze de buren niet meer kennen en niemand lijkt te investeren in contact omdat het maar tijdelijk is. Met de toename van particuliere tijdelijke verhuur, vervalt de sociale cohesie in een stad. Dat vraagt meer van de Wmo, want we hebben ooit met elkaar bedacht dat het beter is als mensen langer zelfstandig blijven en langer thuis wonen en dit idee is gebaseerd op de aanwezigheid van een vangnet en buren die een oogje in het zeil kunnen houden, maar heb jij zelf weleens in een Airbnb gezeten en je afgevraagd of de mensen in het huis naast jou ok waren?

Bovenstaande laat mijns inziens heel helder zien dat de Wmo niet op zichzelf staat, maar beïnvloed wordt door de wereld eromheen. Die wereld eromheen maken we met elkaar en dus is het slechts een kwestie van integreren voor een beter resultaat.

Dat integreren is gelukkig wél een één-tweetje, want dat kunnen we allemaal helemaal zelf.

Bijvoorbeeld door ff na te denken als we een renovatie uitvoeren of een nieuw winkelconcept bouwen, als we oude kantoorpanden omturnen naar woningen of evenementen organiseren; als we vluchtroutes maken in tunnels of lijnen uitzetten in de nieuwe 1,5 meter maatschappij; door dat ene rolstoeltoegankelijke toilet in restaurants niet te gebruiken voor opslag, geen parkeerplaatsen voor vergunninghouders te bezetten als we ‘alleen even de winkel in- en uit springen’ voor een krant of een bosje bloemen; door iemand even te helpen met een boodschap tillen, een stoepje nemen, de tuin onderhouden, door onze fietsen niet te stallen bovenop geleidelijnen. Zo zag ik al doorzichtige mondkapjes, zodat doven en slechthorenden kunnen blijven liplezen. Waarom zijn niet alle mondkapjes doorzichtig?

En door, in wat je ook doet (Wmo consulent, jeugdwerker, arts, therapeut, bakker, boodschappenbezorger, groenwerker, ambtenaar, architect... you name it), naast die ander te gaan zitten en te proberen door diens ogen naar de wereld te kijken, door niet in te vullen, maar te vragen en door samen op zoek te gaan naar wat diegene nodig heeft en uit te vinden hoe dat te regelen is. Daar is gezond verstand voor nodig. En lef. Want naast die ander gaan zitten is de ander dichterbij halen en yep, dat vraagt ook iets van jou*.

Maar alleen als we wakker zijn kunnen we doen wat we te doen hebben. Doe je mee?

🌻
Sandra M.E. Jacobs
dewmoadviseur.nl